روش های مطالعه صحیح

مهندس جوزدانی  

*** دوستان عزیز، قبل از شروع مطالعه حتماً هدفتان را مشخص کنید. این هدف می‌تواند لذت بردن از یک رمان،‌ فهمیدن و درک یک مطلب، شرکت در کنکور یا آمادگی برای امتحان و ..... باشد.

*** برای مطالعه مطالب، بهتر است در ابتدا به صورت کلی و اجمالی مرور کنید و سپس مطالعه جزئیات را شروع کنید.

*** برای تصمیمات و کارهای روزمره خود برنامه‌ای را دنبال کنید. برنامه‌ریزی، همت و پشتکار، پله‌های موفقیت را تشکیل می‌دهند. پس طبق برنامه عمل کنید و از اینکه نتوانستید کل برنامه را در مدت زمان مقرر تمام کنید، مایوس نشوید. 

*** گام نخست و اساسی در مطالعه، نحوه مطالعه است. هر وقت مطلبی را می‌خوانیم نخست باید معنای آن را درک کنیم. اکثریت عظیمی از خوانندگان کمتر به این موضوع اهمیت می‌دهند و فقط آن چه را که واضح است یا فکر می‌کنند فهمیده‌اند، مطالعه می‌نمایند.  

*** مطالعه همانند انجام هر کار یا فعالیت دیگر، نیازمند استفاده از روش درست است. رشد و شکوفایی اندیشه، توانایی‌ها و فرهنگ هر انسان به کمیت و کیفیت مطالعه وابسته است. اگر به دقت بررسی کنیم می‌بینیم که یکی از دلایل افت تحصیلی برخی از دانش‌آموزان این است که شیوه مطالعه آنها بر طبق اصول صحیح مطالعه نیست و عدم رعایت اصل و بهداشت مطالعه موجب پایین آمدن سطح کارایی و بازدهی انسان، تضعیف روحیه، کاهش اعتماد به نفس و خستگی و دلزدگی از مطالعه می‌شود. واقعیت در این است که در دنیای امروز که عصر اطلاعات و نبرد اندیشه‌ها و مغزهاست و انسان با انبوه فزاینده اطلاعات اعم از کتاب، مجله، روزنامه و … مواجه است، نمی‌توان با همان روش‌های قدیم پیش رفت. در جهان امروز مطالعه ضرورت پیشرفت است.

*** شما می‌توانید با توجه به اهداف خود، برای مطالعه مطالب گوناگون از روشهای مختلف استفاده کنید.

*** برای مطالعه یکسری راهکارهایی وجود دارد که سعی می‌کنیم به طور مختصر در این نوشته برای شما دوستان ذکر کنیم که رعایت آنها برای همه افراد مفید و ضروری به نظر می‌رسد.

*** وقتی شما ابتدا مفاهیم کتب درسی را بطور عمیق مورد مطالعه قرار دهید (متن درس – مثال‌ها – تمرین‌ها – ارتباط دادن‌ها) با یک تعداد تست کافی و استاندارد به آمادگی لازمه می‌رسید و در غیر اینصورت باید چندین برابر تست بزنید که تازه با تردید نسبت به یافته‌ها نیز همراه است.

*** در مطالعه همیشه تلاطم داشته باشد(مطالعه فعال) دریا هم اگر ساکت و آرام باشد به تدریج به مرداب تبدیل می‌شود یادداشت‌برداری، حاشیه‌‌نویسی، طبقه‌بندی وخلاصه نویسی و سازمان‌ دادن، برجسته و بارز ساختن نکات مهم مطالب مورد نظر، به زبان خود تکرار کردن مطالب و تصویر سازی ذهنی و تجسم عینی ...(مخصوصا برای دروسی که نیاز به اندیشه و تفکر بیشتری دارد) از جمله فنونی هستند که انسان را در هنگام مطالعه ، فعال نگه می‌دارند و نتیجه آن بالا رفتن تمرکز حواس و سرعت عمل است .

*** از تصاویر و نمودارهای کتابها حداکثر استفاده را بکنید و به آنها خوب دقت نمایید.   

 *** مطالب دشوار را به قسمت‌های ساده و کوچکتر تقسیم کنید. 

 *** تمرین کنید که مطلب را تند بخوانید، تندخوانی باعث صرفه‌جویی در وقت و تمرکز حواس می‌شود. 

*** بین میزان یادگیری با مدت زمانی که صرف آن می‌شود رابطه نزدیک وجود دارد. توصیه می‌شود که برای مطالعه وقت کافی در نظر بگیرید. 

*** از برخواندن مطلبی که قبلاً یاد گرفته‌اید برای شخص دیگری که بتواند اشتباهات شما را اصلاح و جاافتادگی‌های آن را گوشزد کند، بسیار مفید است. 

*** یکی از شگردهای یادگیری مطالب، استفاده از برگه نکته‌ها می‌باشد یعنی نوشتن نکته‌ای دارای اهمیت خاص بر روی یک برگه و دادن تعریفی از آن به زبان خودتان، که برای یادگیری موثر می‌باشد. 

*** حتی‌الامکان سعی کنید که مطالب را بفهمید و به خاطر بسپارید زیرا مطالبی که طوطی‌وار حفظ شده‌اند، خیلی زود فراموش خواهند شد. 

*** میزان از دست دادن مطالب و فراموشی حافظه، در خواب به مراتب کمتر از بیداری است. بنابراین بعد از آموختن یک مطلب علمی و مشکل(به خصوص قبل از امتحان) مدتی استراحتی مطلق داشته باشید.و با توجه به اینکه تحقیقات نشان داده است مطالعه در هنگام شب (قبل از خواب) و صبح زود، کارآمد است، بیشتر در این مواقع مطالعه مطالب جدید را انجام دهید . 

*** سعی کنید مطالب را به خاطر بسپارید و خلاصه آن را در ذهن خود تکرار کنید که یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مرحله در یادگیری درست، تکرار مطالب است. 

*** بکوشید به مطالب مطالعه شده معنایی مشخص بدهید و از روشهایی که به تجربه دریافته‌اید که بیشترین بازدهی را برای شما دارد، حداکثر استفاده را بکنید. 

*** بین مطالب جدیدی که می‌خواهید یاد بگیرید و مطالبی که قبلاً آموخته‌اید پیوند برقرار کنید. 

*** یکی از نقش‌های مهم در مطالعه، علاقه است. اگر باعلاقه مطالب را بخوانید، آن را بهتر درک می‌کنید و بیشتر به خاطر می‌سپارید. 

*** سعی کنید که پس از مطالعه هر مطلب، خود را تقویت کرده و احساس رضایتمندی کنید

*** زمانی که حواس شما به چیز دیگری باشد، حافظه نمی‌تواند مطلبی را به خاطر بسپارد و یا به یاد آورد. پس برای به خاطر سپردن و به یاد آوردن هر مطلب باید تمرکز حواس داشته باشید. 

*** نکات به یاد سپرده شده را، مرتبط‌تر و منظم‌تر طبقه‌بندی کنید، زیرا باعث می‌شود مطالب بهتر در خاطر بماند و به یاد آوردن آنها راحت‌تر و سریع‌تر خواهد بود. 

*** هیچ‌گاه و تحت هیچ شرایطی از خودتان راضی نباشید و همواره برای بهتر شدن تلاش کنید و دائم رضایت خاطر خود را به تعویق اندازید. 

*** به یاد داشته باشید که این سالها کنکور تفهیمی شده و نمی‌توانید با دانش سطحی به رتبه‌های خوب فکر کنید باید دانش شما عمیق باشد و هر مطلبی را با دلیل و استدلال به خاطر بسپارید. 

*** تست زدن هیچ گاه نمی‌تواند جای یادگیری عمیق را بگیرد. داوطلبان عزیز باید بیش از هر چیز به یادگیری عمیق مفاهیم درس‌ها توجه کنند. اگرچه تجربه در پاسخ دادن به سؤالات چهار گزینه‌ای می‌تواند سرعت عمل در پاسخگویی را افزایش دهد ولی این عمل باید پس از یادگیری مباحث موجود در کتب درسی صورت پذیرد. 

*** معلوماتی که از راه تست زدن به دست می‌آید، چون معلوماتی غیرپیوسته و مجزا است، از نظر محتوایی بی‌ارزش بوده و در ذهن پایدار نمی‌ماند. دانش کسب شده از طریق تست زدن بیشتر جنبه حفظی دارد و فرد را به عادات تحصیلی نامطلوب سوق می‌دهد و برای آینده چنین فردی پایه مستحکم و قابل اعتمادی برای ادامه تحصیل نباید متصور باشیم. 

سؤال: یک حالتی در مورد برخی سؤال‌ها به برخی داوطلبان دست می‌دهد بعد از آزمون‌ها می‌گویند بلد بودم ولی نتوانستم حل کنم یا اینکه می‌گویند همه سؤال‌ها را بلد بودم ولی وقت کم آوردم می‌توانید علت را توضیح دهید؟ 

جواب: این موارد دلایل متعددی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود: 

1) داوطلب کم‌کاری کرده است یعنی خودش را تحت فشار قرار نداده که در زمان محدود به تعدادی تست پاسخ دهد.2) داوطلب به دلایلی بر موضوع اشراف کامل ندارد و وقتی سؤال را می‌خواند می‌خواهد بین این سوال با یکی از نمونه سوال‌هایی که حل کرده است یا برایش حل کرده‌اند مشابهت برقرار کند اما اگر اصل آن مفهوم را بداند و خودش تجزیه و تحلیل کرده باشد دیگر مشکلی نخواهد داشت. 

راه حل چنین مشکلی را در یک جمله می‌تواند ارائه کرد و آن عبارت است از: ذهن به عنوان یک فاعل باید با مطلب درگیر شود و با یک قدرتی استدلال کند و با یک سرعتی انتقال اطلاعات را انجام دهد و این 3 بدست نمی‌آیند مگر اینکه قبل از آن در دوران آموزش به تجزیه و تحلیل عادت کرده باشد. 

*** آنچه شما سر جلسه آزمون در اختیار دارید قلم و کاغذ است که باید با آن مانوس شوید و سعی کنید که با بهره‌گیری از این دو، تمرکز حواس خود را بالا ببرید بعنوان یکی از کارکردهای قلم و کاغذ می‌توان گفت: اگر عادت دارید به اینکه خودتان یک صفحه از کتابی را که می‌خوانید در یک خط خلاصه کنید در واقع با این کار دائماً مشغولید به اینکه به یافته‌های ذهنی خود نظم بدهید و این بهترین است و تاکید می‌شود که از خلاصه‌نویسی دیگران استفاده نکنید چون در ذهنتان پایدار نمی‌ماند و سعی کنید خودتان آنچه از کل یک مفهوم برداشت می‌کنید به عنوان خلاصه برای خود یادداشت کنید. 

*** حجم مطالب درسی دوره پیش‌دانشگاهی بسیار بالا است و اگر مطالب این دوره را با کلاس درسی پیش نبرید و در آن تاخیر ایجاد نمائید جبران این عقب ماندگی بسیار کار سختی خواهد بود و یادتان باشد که اگر عقب ماندگی از مطالب دوره پیش دانشگاهی دارید در اولین قدم باید این عقب افتادگی را جبران کنید و خودتان را به کلاس درس و معلم برسانید مخصوصاً به این دلیل که برخی از مباحث این دوره در دروس پایه سال‌های قبل آمده است، به عنوان مثال (مبحث بردارها – حرکت شناسی – دینامیک و ...) که در فیزیک 2 دبیرستان آمده بود در دوره پیش دانشگاهی نیز تکرار شده است. 

*** در پایان ذکر این موضوع ضروری است که همواره در پی خلق راه های جدید و تازه برای درست مطالعه کردن خود باشید و به روشهای فوق قناعت نکنید ایجاد تازگی و طراوت به شما شور وشوق مضاعف می دهد

سایت نخبگان ایران

به امید فردایی بهتر    

مطالب مرتبط:

چگونه فرایند یادگیری خود را مدیریت کنیم؟                                                              

چرا دانش آموزان درس را فراموش می کنند؟

چطور کودکان را به مطالعه علاقه‌مند کنیم؟